Bác Hana

Tác phẩm

“Giá mà bọn chúng đưa tôi sang phía bên trái, tôi đã chỉ chết có một lần, chứ không phải chết từng phút, từng giờ, từng ngày. Và không người nào khác phải chết thay tôi.”

Năm 1954 tại thị trấn nhỏ Meziříčí của Séc, cô bé Mira, chín tuổi, cảm nhận được “hiểm họa nhăm nhe rình rập ở tận sâu thẳm bên dưới thành phố”. Khi một trận dịch thương hàn bùng phát khiến cả thị trấn bị phong tỏa, biết bao sinh mạng đã bị cướp đi trong đó có cha mẹ và hai em của Mira, cô trở thành mồ côi và buộc phải sống với người thân duy nhất của mình: bà bác Hana lập dị. Nhưng mối hiểm họa rình rập mà Mira rất quen thuộc thậm chí còn sâu sắc hơn thế. Một thời kỳ khủng khiếp trong lịch sử châu Âu - sự độc tài của Hitler và Đức Quốc xã, Luật Nuremberg và Holocaust - chảy trong huyết quản của người dân Meziříčí, lây nhiễm thành kiến và nỗi sợ hãi bài Do Thái vào thị trấn.

Câu chuyện được kể thành ba phần và trải dài theo hai dòng thời gian riêng biệt đưa độc giả khám phá thị trấn Meziříčí, nhà giam ở Terezín và trại tập trung Auschwitz-Birkenau trong suốt những năm từ 1940 đến 1950. Khi Mira khám phá ra sự thật về lịch sử gia đình của mình, lý do dẫn đến hành vi của bác Hana, dáng vẻ gầy yếu mong manh của bác cũng như hình xăm trên cổ tay bác cũng được tiết lộ.

Chín chương đầu tiên tập trung vào Mira, người luôn tò mò về quá khứ của gia đình cô. Cô không biết rằng đối với những người thân còn sống của mình, quá khứ thường quá đau đớn để nhắc đến. Trong phần thứ hai của cuốn tiểu thuyết, độc giả được quay ngược thời gian về những ngày tháng châu Âu bị chiếm đóng khi các biện pháp bài Do Thá phi nhân tính của Đức Quốc xã lần đầu tiên có hiệu lực. Ở những chương cuối, người đọc sẽ được chứng kiến bao nhiêu người Do Thái sống sót - từng phải chịu những tổn thương tâm lý kinh hoàng - đã phải vật lộn để tái hòa nhập xã hội sau chiến tranh. Điểm chung của những số phận đó, chính là mặc cảm tội lỗi. Họ thấy có lỗi, khi chỉ có họ sống sót. Họ trở về một thế giới không muốn họ, một thế giới không hiểu họ.

Đối với nhiều người, sự tàn bạo của Holocaust đã cách xa hai ba thế hệ. Và thật khó có thể truyền tải một cách chính xác hoặc đầy đủ nỗi kinh hoàng của trải nghiệm sống trong một tác phẩm nghệ thuật. Tư liệu lịch sử chỉ giúp ta biết được điều gì đã xảy ra trong quá khứ, nhưng văn chương lại giúp chúng ta đồng cảm với các nhân vật, cảm nhận nỗi đau khổ của họ và chứng kiến trực tiếp câu chuyện của họ. Tiểu thuyết Bác Hana của nữ nhà văn Alena Mornštajnová chính là minh chứng sâu sắc cho nỗi đau và tổn thương ngấm sâu từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Tác giả

Alena Mornštajnová sinh năm 1963 tại Valašské Meziříčí, tốt nghiệp ngành ngôn ngữ Anh và ngôn ngữ Séc tại trường Đại học Ostrava, Cộng hòa Séc. Hiện tác giả là giáo viên tiếng Anh và dịch giả. Tiểu thuyết Bác Hana giành giải thưởng Česká kniha (Giải thưởng Sách Séc) năm 2018 là tác phẩm làm nên tên tuổi của Alena Mornštajnová và khiến bà trở thành một trong những nhà văn được yêu thích nhất của văn học Séc đương đại.

Dịch giả

Dịch giả Bình Slavická sinh năm 1954 tại Hưng Yên. Bà tốt nghiệp khoa Xây dựng, Đại học ČVUT tại Praha (1979), đạt học vị tiến sĩ ngành Khoa học Lịch sử và Dân tộc học, khoa Triết trường Đại học Charles Praha (2016). Hiện bà sinh sống và làm việc ở Cộng hòa Séc, là giảng viên ngành Việt Nam học thuộc Viện châu Á học, Đại học Charles. Dịch giả Bình Slavická là người Việt duy nhất được trao giải Gratias agit 2022 vì những đóp góp to lớn trong việc truyền bá văn hóa, con người Cộng hòa Séc ở nước ngoài.

Các tác phẩm đã dịch:

· Jan Neruda: Những câu chuyện về khu phố nhỏ ven sông (cùng Dương Tất Từ), NXB Văn học, 2018.

· Karel Čapek: Bệnh trắng, 1986, NXB Hội Nhà văn, 2020.

· Jiří Hubač: Nhà trên thiên đường (kịch), 1987.

· Jaroslav Hašek: Vận mệnh người lính tốt Švejk trong Đại chiến Thế giới I-I-III-IV, NXB Phụ nữ Việt Nam, 2020, 2021.

· Josef Škvorecký: Những kẻ hèn nhát, NXB Phụ nữ Việt Nam, 2022.

Trích đoạn 1

Tôi đã nghĩ rằng không thể gặp nỗi đau đớn và sự bất lực nào lớn hơn điều mà số phận mang lại cho tôi qua cái chết của mẹ, nhưng tôi đã lầm. Lần lượt trong vòng một tuần, Dagmara chết, sau đó là Ota rồi cuối cùng là bố tôi. Mới chưa đầy chín tuổi đầu, tôi trở nên hoàn toàn cô độc. Cuộc đời tôi dừng lại giống những chiếc đồng hồ treo trên tường ở cửa hàng của bố. Tôi chỉ còn cảm nhận được nỗi nhớ khát khao, sự sợ hãi kinh khủng về tương lai và nỗi cô đơn bất tận.

Cô Ivana chuyển tôi từ cái buồng nhỏ sang căn phòng của các con mình. Cô để tôi nằm ở giường của con trai lớn tên là Gusta. Buổi tối, cô ngồi ở giường nắm tay tôi cho đến tận lúc tôi ngủ thiếp đi. Buổi sáng, cô lại ở bên giường khi tôi thức giấc, cô lau nước mắt cho tôi, những dòng nước mắt mà tôi không sao kìm được, và cô an ủi tôi bất kể khi nào thấy tôi rơi vào tuyệt vọng.

Các buổi sáng là những lúc đau khổ nhất. Trong giấc ngủ, hiện tại biến đi, tôi mơ thấy mình trở về ngôi nhà nơi tôi ra đời. Mẹ tôi lại đứng bên bàn bếp, nướng bánh chiffon theo kiểu của bà nội tôi thường làm, vì bố tôi thích bánh ấy nhất, hoặc mẹ ngồi ở ghế sofa đọc một trong những cuốn sách mỏng Buổi tối dưới ánh đèn. Mẹ xếp những quyển sách mỏng ấy trong hộp đựng giày rồi đặt trên ngăn tủ ở trong phòng ngủ, bao giờ bố tôi cũng phải lấy xuống cho, vì mẹ không với tay đến tận đó được. Em Ota ngồi xếp đỉnh tháp với những khối lập phương màu, còn tôi và Dagmara thì làm bài tập về nhà.

Những giấc mơ ấy lần nào cũng kết thúc giống nhau. Cánh cửa mở ra, bố tôi bước vào và tôi nói: “Ở ngoài quảng trường người ta bảo là bố mẹ và các em chết rồi.” Cả nhà cười nhìn tôi: “Con tưởng thế thôi, chứ con thấy là bố mẹ và các em đang ở đây mà.” và tôi thấy sung sướng hạnh phúc. Nhưng rồi tôi tỉnh giấc, sự thật phũ phàng làm tôi cảm thấy như tất cả lại chết một lần nữa. Buổi sáng nào tôi cũng lại đau đớn, cuối cùng thì cứ tối đến, tôi sợ đi ngủ để lại không bị mất gia đình một lần nữa.

Trích đoạn 2

Tôi duỗi đôi chân yếu ớt, thận trọng đứng dậy và chậm chạp ra khỏi nhà ga.

Như thể tôi bước vào bức tranh treo bên trên ghế sofa ở căn phòng của chúng tôi trong ngày lễ. Tôi nhìn mọi thứ ở xung quanh và nhận ra tất cả. Các con phố, những ngôi nhà và cây cối, cả bầu trời ở bên trên. Tôi hít thở mùi thơm quen thuộc, mặt trời chiếu lên mặt tôi, làn gió hè thổi nhẹ vào góc chiếc khăn đội đầu. Tiếng động từ mọi phía bao bọc lấy tôi. Tiếng động cơ ô tô ồn ào, tiếng gót giày lộp cộp, tiếng nói chuyện râm ran, tiếng chim hót thánh thót, tiếng lá cây rì rào… tất cả đều quen thuộc, nhưng lại hoàn toàn xa lạ. Bởi vì tôi đã không còn thuộc về bức tranh ấy nữa.

Thành phố không thay đổi, nhưng tôi, chỉ có tôi đã khác đi.

Chăm chăm nhìn xuống vỉa hè, tôi lê bước trên các con phố hướng về phía quảng trường.

Thỉnh thoảng tôi dừng lại nghỉ lấy sức và đưa mắt nhìn thành phố xa lạ ấy, nơi cách đây hai mươi sáu năm tôi đã ra đời. Mọi người đi vòng quanh tôi, có người không để ý đến tôi, có người tỏ ra bực dọc. Chắc chắn họ tự nhủ cái bà này sao lạ lùng thế, làm gì mà lại đứng ở giữa vỉa hè làm cản trở lối đi thế này. Trước đây có thể đó là điều làm tôi khó chịu, nhưng bây giờ thì không sao cả, tôi chẳng quan tâm đến.

Tôi kéo sụp chiếc khăn xuống dưới trán và tự buộc mình đi tiếp. Đơn giản là đưa chân nọ lên trước chân kia. Bước thêm một bước, và không nghĩ tới cái gì sẽ đến. Tôi đã làm như thế suốt ba năm trời rồi.

Trích đoạn 3

Tôi là kẻ mang điều bất hạnh đến cho những người tôi yêu quý, và họ cũng là những người yêu quý tôi. Đó là điều tôi đã biết từ lâu. Mẹ tôi phải qua đời, bởi vì tôi đã ngăn cản chuyến đi Anh của gia đình. Tôi đẩy Leo đến cái chết, bởi vì tôi đã không biết giữ mồm giữ miệng, mà đã nói ra rằng anh ấy là cha của con tôi. Bằng việc ấy, tôi đã đặt cho Leo vé tàu đi Auschwitz. Mà tôi cũng chẳng hề bảo vệ được con trai của chúng tôi.
Nhiều người khỏe mạnh hơn, kiên quyết hơn tôi đã chết ở Auschwitz, vậy mà tôi thì sống sót. Rồi đột nhiên, Rosa và gia đình của em qua đời, còn tôi thì vẫn cứ sống. Quả thật tôi còn tồn tại ở trên đời này chỉ bởi để lại gây thêm điều bất hạnh?

Những ngày đầu tiên, sau khi tôi biết tin Rosa không còn nữa, trộn lẫn với nhau trong tôi thành một mảng đen. Tôi nằm trên chiếc giường không trải chăn gối, đầu óc và lòng tôi trống rỗng. Cứ mỗi lần nhắm mắt lại là một lần tôi ngợp người trong cảm giác tội lỗi. Và cảm giác ấy đẩy bật tôi ra khỏi giường. Tôi ngồi vào bàn, mở ngăn kéo lấy ra một lát bánh mì và bẻ một mẩu vỏ bánh rồi cho vào miệng.

Suốt chín năm trời, Rosa cố gắng làm lành tâm hồn tôi. Em nhặt từng mảnh vỡ, xếp chúng vào nhau rồi khâu chắp lại bằng sợi chỉ của tình yêu thương. Có lẽ chẳng bao giờ Rosa có thể làm lành được tất cả những vết thương và đưa tôi trở về với cuộc sống, bởi vì có những mảnh vỡ đã vĩnh viễn bị mất đi, nhưng tôi cảm thấy lớp sương mù không còn dày đặc đến thế nữa và những lời trách móc của người đã khuất cũng không vang lên lớn tiếng như trước. Song sợi chỉ mỏng manh chắp vá tâm hồn tôi đã không chịu nổi nỗi đau lớn đến thế. Mọi mũi khâu đã bị đứt tung dưới sức nặng của nỗi cắn rứt lương tâm, và tôi lại rơi xuống vùng đất hoang đầy đau đớn kinh hoàng.

Trích đoạn 4

Người ta bảo tôi phải quên đi, rằng tôi phải bắt đầu sống lại. Có lẽ tôi có thể quên đi cái đói và sự lạnh giá trong những giờ đứng ở chỗ điểm danh, có lẽ tôi có thể quên được cái đau đớn vì xương gãy. Nhưng làm sao tôi có thể quên được những xác người treo trên hàng rào điện, những thân thể bị chó cắn xé và các đôi vai bị trật xương của những người đàn ông đàn bà bị treo ngoặt tay sau lưng lên, chỉ cốt để cảnh báo người khác? Làm sao tôi có thể quên được những dòng người vô tận gồm con trẻ, đàn bà, đàn ông, những người đi thẳng từ tàu hỏa vào phòng hơi ngạt? Làm sao tôi có thể quên được nỗi tuyệt vọng trong cặp mắt của Truda, khi cô được biết các con mình đã bị đưa vào phòng hơi ngạt?

Người ta khuyên tôi quên đi, bởi vì không muốn nghe những gì tôi có thể kể. Họ đã không cần phải sợ như thế. Tôi không thể quên được, những ký ức ấy đã vĩnh viễn hằn sâu trong óc tôi, giống như con số xăm trên cánh tay trái. Nhưng tôi thì không thể nói ra được ký ức ấy.
------

Giá sản phẩm trên Tiki đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Bên cạnh đó, tuỳ vào loại sản phẩm, hình thức và địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, thuế nhập khẩu (đối với đơn hàng giao từ nước ngoài có giá trị trên 1 triệu đồng).....