Đại Cương Pháp Luật Và Quản Trị Rủi Ro Pháp Lý - Omega Plus

NỘI DUNG CHÍNH

Tiếp nối mạch tư duy học thuật – thực hành của “Phương pháp nghiên cứu luật học”, cuốn “Đại cương pháp luật & Quản trị rủi ro pháp lý” của PGS. TS. Phạm Duy Nghĩa mở rộng điểm nhìn từ cách nghiên cứu luật sang cách pháp luật vận hành và chi phối đời sống kinh tế – xã hội.

Cuốn sách bắt đầu từ những câu hỏi rất gần gũi: vì sao pháp luật len vào hầu hết các quyết định của cá nhân và doanh nghiệp, và vì sao sự thịnh vượng của một quốc gia nhiều khi được quyết định bởi cách luật được ban hành và được thực thi. Từ đó, tác giả giúp người đọc nhận ra rằng pháp luật không phải một hệ thống xa vời; mỗi cá nhân, mỗi tổ chức đều có vị trí và khả năng góp tiếng nói vào việc hình thành những quy tắc chi phối chính mình.

Trên nền tảng các kiến thức pháp lý cơ bản và quy trình lập pháp từ địa phương đến Trung ương, sách dẫn dắt người đọc đi vào những va chạm pháp lý quen thuộc: đất đai, tài sản, hợp đồng, tranh chấp – những lĩnh vực ai cũng gặp nhưng không phải ai cũng biết cách “đọc hiểu” và quản trị. 

Điểm nổi bật của cuốn sách là việc vận dụng khung lý thuyết pháp luật vào bối cảnh Việt Nam, đồng thời mở rộng sang những vấn đề mới của thời đại như blockchain, tài sản mã hóa, hợp đồng thông minh, tòa án số, qua đó chỉ ra các rủi ro pháp lý tiềm ẩn và cách tiếp cận phù hợp để phòng ngừa.

Không chỉ giúp người đọc tránh rủi ro, “Đại cương pháp luật & Quản trị rủi ro pháp lý” còn cho thấy khi có khung tư duy đúng, việc quản trị rủi ro trở thành một quá trình chủ động, hệ thống và hiệu quả, thay vì phản ứng bị động khi tranh chấp đã xảy ra. Đây cũng chính là lý do cuốn sách đáp ứng sát nhu cầu thực tế của nghiên cứu pháp lý và quản trị trong bối cảnh kinh doanh hiện nay – đặc biệt khi “Pháp luật đại cương” là môn học bắt buộc ở nhiều cơ sở đào tạo tại Việt Nam.

Là một phần quan trọng trong bộ sách chuyên khảo 5 cuốn của PGS. TS. Phạm Duy Nghĩa – cùng với:

• Phương pháp nghiên cứu luật học
• Luật kinh tế: Luật của người kinh doanh
• Trọng tài & Giải quyết tranh chấp trong dự án đầu tư hạ tầng
• Gập ghềnh công lý: Những tâm sự về đạo nghề

Bố cục cuốn sách gồm 9 chương:

Chương I: Đại cương: Vốn liếng cần có trước khi tìm hiểu pháp luật

Chương II: Luật pháp thời trí tuệ nhân tạo và kinh tế dữ liệu: Thảo luận về vai trò của pháp luật đối với phát triển

Chương III: Chính trị – Kinh tế – Pháp luật: Những nhân tố thúc đẩy cải cách pháp luật ở Việt Nam 

Chương IV: Làm luật thời chuyển đổi số: Quy trình lập pháp

Chương V: Luật Đất đai: Làm thế nào để tự tìm hiểu một đạo luật đang thay đổi nhanh chóng?

Chương VI: Tài sản mã hóa: Khung pháp luật cho công nghiệp công nghệ số

Chương VII: Tiếp biến, định vị, bản sắc: Một góc nhìn về pháp luật hợp đồng 

Chương VIII: Đoán định tư pháp: Tòa án, trọng tài trước cơ hội số hóa và trí tuệ nhân tạo 

Chương IX: Rủi ro pháp lý: Một chiến lược quản trị rủi ro từ góc nhìn doanh nghiệp 

Thiết kế bìa theo phong cách trừu tượng – hình học, thống nhất trong toàn bộ series, tiếp tục khẳng định pháp luật như một hệ thống tư duy có cấu trúc, đồng thời giúp nhận diện đây là bộ sách chuyên môn dành cho nghiên cứu và hành nghề nghiêm túc.

Với chiều sâu học thuật, kinh nghiệm giảng dạy và thực tiễn phong phú của tác giả – một học giả luật học, trọng tài viên quốc tế và giảng viên cao cấp – “Đại cương pháp luật & Quản trị rủi ro pháp lý” là cuốn sách phù hợp cho sinh viên luật giai đoạn nâng cao, học viên sau đại học, luật sư, nhà quản lý, chuyên gia tư vấn, cũng như những độc giả quan tâm đến tư duy pháp lý và quản trị rủi ro trong kinh doanh.

Đây là cuốn sách giúp người đọc hiểu vì sao pháp luật quan trọng – và làm thế nào để sử dụng pháp luật một cách thông minh trong thế giới đầy biến động.

Sách thuộc Tủ sách Pháp luật của Omega+

THÔNG TIN TÁC GIẢ: 

Phạm Duy Nghĩa

Ông Phạm Duy Nghĩa có bằng Cử nhân và Tiến sĩ Luật, Đại học Tổng hợp Leipzig (1991) chuyên về pháp luật kinh doanh.

Là trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam VIAC, ông đảm nhận vai trò chủ tịch, trọng tài viên của nhiều Hội đồng trọng tài giải quyết các tranh chấp quốc tế về kinh doanh, thương mại, xây dựng, đầu tư, mua bán và sáp nhập.

Ngoài là học giả Fulbright tại Harvard Law School (2002-2003), ông còn là giảng viên cao cấp, từng giảng dạy tại Khoa Luật (nay là Trường Đại học Luật) – Đại học Quốc Gia Hà Nội (1996-2009), Khoa Luật –  Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh (2010-2017), Trường Chính sách công & Quản lý Fulbright (2018-2025), và hiện đang công tác tại Khoa Luật Trường Đại học Tôn Đức Thắng.

TRÍCH ĐOẠN/ CÂU QUOTE HAY 

“Tùy góc nhìn, người ta có thể quan niệm khác nhau về pháp luật. Người Việt Nam thường hiểu rằng pháp luật là tập hợp của những quy phạm, quy tắc ứng xử được Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực thi, khi cần có thể cưỡng chế thi hành. Định nghĩa này có ba ý: (i) pháp luật là những quy tắc ứng xử, (ii) do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, (iii) được Nhà nước đảm bảo thực thi khi cần. Pháp luật nước ta trước hết là những quy định do Nhà nước ban hành, thông qua những thủ tục chặt chẽ, hiệu lực áp dụng chung, phổ quát, gọi là văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL). Câu hỏi sẽ là: Định nghĩa về pháp luật như vậy đã đúng, trúng, và đầy đủ hay chưa?”

“Pháp luật là chuẩn mực duy trì cuộc sống của con người một cách có trật tự. Nếu tin vào đấng tối cao, trời đất, tạo hóa mà cho rằng ở đời có những đạo lý bất biến, gọi đó là luật, thì luật ấy mang màu sắc thần quyền (Thomas Aquinas). Nếu tin rằng ở đời có nhiều lực lượng và sức mạnh kiềm chế lẫn nhau, luật pháp giúp họ thỏa thuận cùng chung sống hòa bình, luật đó được hiểu như khế ước xã hội (Thomas Hobbes). Nếu tin rằng giai cấp sở hữu tư liệu sản xuất, thống trị nhà nước, pháp luật sẽ là ý chí của giai cấp thống trị được đề lên thành luật (Karl Marx). Để được chấp nhận rộng rãi và tự nguyện thi hành, luật pháp thường là những thỏa thuận về lợi ích giữa những thế lực có năng lực thương lượng trong quá trình làm luật. Tùy theo từng góc nhìn mà người ta có thể nhận định khác nhau về bản chất pháp luật.”

“Luật học, tức khoa học khám phá sự thật của pháp luật (hai chữ juris và prudentia kết thành chữ luật học jurisprudence). Từ cổ đại, các triết gia Phương Đông (đại diện tiêu biểu bởi Khổng Tử, Mạnh Tử, Tuân Tử, Hàn Phi, Thương Ưởng, Lý Tư, Lão Tử, Trang Tử) cũng như Phương Tây (Socrates, Plato, Aristotle)  không ngừng tranh luận về thế giới quan của mình đối với luật. Từ thế kỷ XVII cho đến nay, cuộc tranh luận về triết học pháp quyền diễn ra sôi nổi và không ngừng ở Phương Tây, từ Kant, Hegel, Hans Kelsen (Reine Rechtslehre) trong không gian nói tiếng Đức, tới Thomas Hobbes, John Locke, Herbert Lionel Adolphus Hart, John Bordley Rawls trong khu vực nói tiếng Anh.”

“Pháp luật là chuẩn mực duy trì cuộc sống của con người một cách có trật tự. Nếu tin vào đấng tối cao, trời đất, tạo hóa mà cho rằng ở đời có những đạo lý bất biến, gọi đó là luật, thì luật ấy mang màu sắc thần quyền (Thomas Aquinas). Nếu tin rằng ở đời có nhiều lực lượng và sức mạnh kiềm chế lẫn nhau, luật pháp giúp họ thỏa thuận cùng chung sống hòa bình, luật đó được hiểu như khế ước xã hội (Thomas Hobbes). Nếu tin rằng giai cấp sở hữu tư liệu sản xuất, thống trị nhà nước, pháp luật sẽ là ý chí của giai cấp thống trị được đề lên thành luật (Karl Marx). Để được chấp nhận rộng rãi và tự nguyện thi hành, luật pháp thường là những thỏa thuận về lợi ích giữa những thế lực có năng lực thương lượng trong quá trình làm luật. Tùy theo từng góc nhìn mà người ta có thể nhận định khác nhau về bản chất pháp luật.”

“Có nhiều cách giải thích sự hình thành của pháp luật. Một mặt, hành vi ứng xử có sẵn trong xã hội, khi được Nhà nước thừa nhận và bảo đảm thi hành, chúng trở thành luật. Mặt khác, Nhà nước làm chính sách, lựa chọn, ban hành chuẩn mực văn minh, luật được áp đặt, từ đó dần thay đổi hành vi con người, tuân thủ miết thành thói quen, thói quen lâu dần sẽ trở thành tục lệ, văn hóa ứng xử, thành tiềm thức hiển nhiên ở đời. Vài ví dụ, cổ và kim, dưới đây minh họa cho nhận định trên. Cổ luật nước ta, Quốc Triều Hình Luật đời Lê Thánh Tôn, Hoàng Việt Luật Lệ đời Gia Long, Dân Luật Bắc Kỳ năm 1931 thời thuộc Pháp, tỷ mỷ ghi nhận các tục lệ của người VN, từ ma chay, hương hỏa, vợ chính, vợ thứ, đích tử, đích tôn, đoạn mãi, điển mãi, kỵ điền, hậu điền, quan hệ lối xóm hay hay làm công gá nợ. Những chuẩn mực ứng xử trong lối sống của mỗi dân tộc, khi Nhà nước thừa nhận và tổ chức thi hành những tục lệ ấy chúng trở thành luật. Thường thì tư tưởng triết lý, văn hóa, niềm tin hay tôn giáo tạo đà cho sự ra đời của pháp luật ổn định. (Thiên chúa giáo đã là một nền móng vững chắc góp phần cho sự hình thành pháp luật Châu Âu). Mặt khác, luật thể hiện chính sách của Nhà nước, Nhà nước chọn chính sách, ban hành luật, tổ chức thi hành, tuân thủ nghiêm minh dần thì trở thành ý thức, thói quen, luật tốt thực thi tốt lâu dần thì thành nề nếp văn hóa một cách tự nhiên. Luật tốt lâu ngày trở thành lệ, lệ tốt lâu ngày trở thành tiềm thức, thói quen. Các quy định cấm đốt pháo, buộc phải đội mũ bảo hiểm khi lưu thông xe máy, cấm xe xăng khuyến dụng xe điện, là vài ví dụ theo cách giải thích này.”

“Nếu xem pháp luật là hiện thân của công lý, của “lưới trời lồng lộng”, có những nguồn luật khác, bổ khuyết cho VBQPPL, ví dụ: (i) án lệ do các tòa án tuyên trong quá trình diễn giải luật, (ii) tập quán, thông lệ, (iii) học thuyết pháp lý và (iv) lẽ công bằng. Đây là một điều không mới. § 4 Dân luật Bắc kỳ 1931 (Dân luật thi hành tại các tòa Nam án Bắc kỳ) quy định: “Khi nào không có điều luật thi hành được, thì quan Thẩm phán xử theo tập quán phong tục, và nếu không có phong tục, thì xử theo lẽ phải và sự công bằng, cùng là châm chước tục riêng, thói quen và tình ý của đương sự. Quan Thẩm phán sẽ giải quyết theo luật học và án lệ”. Các bản án của tòa án nước ta đã được tập hợp và công bố từ vài chục năm nay, án lệ mới đang phổ biến dần. Mặt khác, các nghị quyết của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng pháp là tập hợp kinh nghiệm, nhận định của TANDTC trong quá trình xử án, được tập hợp thành một VBPL với lập luận của tòa án. Tập quán và thông lệ có thể là nguồn pháp luật, tuy nhiên tòa cấp dưới thường chỉ an tâm vận dụng chúng khi đã được tòa cấp trên cho ý kiến cụ thể. Học lý, lẽ công bằng, qua hướng dẫn của TANDTC có thể trở thành nguồn luật trong thực tiễn xét xử của các tòa án nước ta.”

“Pháp luật là một hệ thống, bao gồm nhiều lĩnh vực pháp luật khác nhau, mỗi lĩnh vực lại là tập hợp của nhiều quy định, cho tới phần tử nhỏ nhất của pháp luật được gọi (trừu tượng) là các quy phạm pháp luật. Tùy mục đích nghiên cứu, có thể phân chia pháp luật thành những tiểu cấu phần khác. Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, Luật Hiến pháp được cho là luật gốc. Từ đó sinh ra các nhánh như luật hành chính, hình sự, dân sự và các lĩnh vực ngày càng chuyên sâu hơn, hẹp hơn.”

Giá sản phẩm trên Tiki đã bao gồm thuế theo luật hiện hành. Bên cạnh đó, tuỳ vào loại sản phẩm, hình thức và địa chỉ giao hàng mà có thể phát sinh thêm chi phí khác như phí vận chuyển, phụ phí hàng cồng kềnh, thuế nhập khẩu (đối với đơn hàng giao từ nước ngoài có giá trị trên 1 triệu đồng).....